Liever naar Vlieland dan naar Rømø? Eerder naar Fanø dan naar Terschelling? Of toch maar Schiermonnikoog in plaats van Mandø?

Na mijn reis naar de Deense Waddeneilanden krijg ik van vrouw, kinderen, vrienden en bekenden de vraag voorgeschoteld wat ik mooier vind, de Deense of de Nederlandse Waddeneilanden? Een wedervraag vliegt vanzelf voorbij: waarom ga ik het liefst naar Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog? Hieronder mijn antwoord. Ik ga in vogelvlucht over de eilanden, inspecteer mijn zintuigen, bekijk mijn gemoedstoestand en beland in hogere sferen. Ik daal af met conclusies over de Deense en Nederlandse Waddeneilanden.

’s Ochtends wakker worden met het geluid van de branding van de zee en van zeemeeuwen blijft een godsgeschenk vergeleken bij de nachtmerries van de sirene van de politieauto op de A7. De kakofonie van de eenden en ganzen in de waddenpolder irriteren me niet, ik verlang alleen naar oordoppen bij het monotone geluid van de auto’s in files, van heimachines, boormachines, zaagmachines en bladblazers. Druktemakers op het land, op een eiland is de stilte oorverdovend.

De stad stinkt door CO2 uitstoot, uitlaatgassen van diesels en benzinemotoren, dampen uit een snackbar en laaghangende wietwalmen. Als ik langs de waddenkant van een eiland fiets, stinkt het aangenaam naar de reuk van het zilte water, van zeewier en van uitgedroogde schelpdieren als mosselen en oesters. Het eiland ruikt naar bessen, naaldbomen, lamsoor, schapen, paarden, lavendel en rozemarijn.

Op de Wadden kan ik oneindig ver zien. Je kijkt de wereld uit. Op het strand zie ik in een complete cirkel een onbebouwde omgeving, ik kan bij helder weer kilometers verder de kust van Friesland en Groningen zien of een ander eiland. Thuis kijk ik hoog op tegen flats, schuttingen, geparkeerde auto’s en reclamezuilen van 50 meter hoogte. Is de zonsopgang op het eiland een lust voor het oog, ’s avonds is het vuurwerk en een sterrenshow als ik op het eiland in het donker het firmament met ontelbare planeten en sterren. Thuis neem ik niet eens de moeite om in het donker mijn hoofd buiten de deur te steken.

Overdag zie ik op de Wadden kunstzinnig gevormde wolken, goudomrand in een palet van paars, lila, violet, blauw. Ik zie zeehonden, zilvermeeuwen, mantelmeeuwen, kokmeeuwen, scholeksters, lepelaars, rosse grutto’s en een bruine kiekendief.

Ik kan de natuur voelen en oprapen. De homo ludens in mij wordt geactiveerd op het strand, in de kwelders en in de zee. Ik kan met kinderlijk plezier garnalen en heremietkreeften vangen en schelpen, mosselen en oesters rapen.

Ik doe en ervaar anders dan ik gewend ben op de vaste wal. Het begint met de overtocht over zee, soms zelf twee zeeën. Mijn tempo past zich als vanzelf aan de maximum snelheid van de veerdienst aan. Is de reis al avontuurlijk, op het eiland zelf waan je je ook een ontdekkingsreiziger als je wandelt en fietst. Na een paar uur heb je het gevoel dat je een overlevingstocht volbracht hebt. De trekvogels die duizenden kilometers afleggen om bij hun broedplaats in de poolgebieden te landen, oogsten nog meer bewondering. Ik voel me na een wandeling van enkele uren door de duinen, over het strand en door het bos een stuk gezonder en een beetje trots: dat heb ik toch maar weer mooi gedaan. Het buitenleven heeft een positief effect op lichaam en geest van de waddenbezoeker. Experts stellen dat in deze atmosfeer depressiviteit vermindert, stress verlaagt en gezonde lucht is goed voor de longen.

Thuis zijn verantwoordelijkheden, verplichtingen, verwachtingen en verleidingen. Je wordt geleefd. Op het eiland hoef en moet je niks, er zijn geen agenda-afspraken en verplichtingen. Je bent alleen gebonden aan de beperkingen van jezelf. Ik ervaar een groot gevoel van vrijheid en in navolging van de Fransen: gelijkheid. Van broederschap ben ik niet zo zeker. Op een eiland kun je jezelf zijn en is voor je gevoel iedereen gelijk.

Je komt tot rust, je hebt minder prikkels dan thuis. Een eiland is een overzichtelijke wereld. Het lijkt erop dat in de natuur veel hetzelfde blijft, terwijl in de dagelijkse werkelijkheid veel en snel verandert, je raakt het overzicht wel eens kwijt en ziet soms de samenhang van verschijnselen niet.

Ik bespeur bij mezelf ook een zekere hang naar nostalgie: op het eiland verandert niet zo veel met als gevolg een soort verheerlijking van het mooie leven van vroeger. Passen activiteiten als draverijen, ringsteken, biologisch kaasmaken en volksdansen niet in dat sfeertje van weleer?

Als je op de eilanden bent, komen herinneringen terug aan de vroegere vakanties met je ouders en aan je eigen jeugd, hoe verliefd je toen was en op wie. De eilanden maken op twee manieren romantische gevoelens in je los: romantisch in de zin van liefdesgevoelens en romantisch in de betekenis van verheerlijking van het verleden.

In het waddengebied ervaar je met al je zintuigen, met je verstand en je gevoel de waarde van de natuur. In Nederland is dit het enige natuurgebied dat Unesco werelderfgoed is. Als je vaker komt, zie je de veranderingen in de natuur: de kaalslag van de duinen, de aanwas van kwelders, snel groeiend en bloeiend lamsoor, kattenstaart, dopheide en broedende vogels. Je ervaart de immense kracht van de natuur bij storm, vloed en zeker bij springtij als de maan, de zon en de aarde in één lijn staan en het getij maximaal is. Hier zie je de voedselketens voor je neus, je kunt over zandplaten lopen die uren daarvoor nog onder water stonden en je ontdekt het verschijnsel van zeevonk, noorderlicht en wereldreizigers als de kanoet. De natuur van de wadden plaatst je midden in het scheppingsverhaal. Op jouw manier kun je de samenhang van natuurverschijnselen zien en het gedrag van mensen. De klimaatveranderingen worden steeds duidelijker met warmer zeewater, met zeespiegelstijging, met extremer weer en met plastic soup. Wij zijn veroorzaker èn de oplossing van het klimaatprobleem.

Je kijkt hier anders naar jezelf. In dit unieke natuurgebied kun je een zijn met de natuur, je kunt erin opgaan. Zorgeloos, er alleen maar ‘zijn’ in een verbond met de schepping. Mediteren gaat bijna vanzelf. Is het een religieus gevoel, een mystieke ervaring? Hier in de onmetelijkheid van kilometers ruimte en rust voel je je nietig in de kosmos. Je eigen problemen worden er misschien wat kleiner of in elk geval anders door. De natuur als middel voor relativering. Of bewustzijnsverruiming?

Wat voor mij uiteindelijk overheerst is het besef in een gebied te zijn dat onderscheidend , uniek en authentiek is. Een wereld waarin de natuur nog vrij spel heeft. Plus een uitermate aangename stemmingmaker die je zintuigen activeert. Voeg daar bij vrijheid en ruimte om je heen en in je eigen hoofd en alle ingrediënten zijn aanwezig voor een menu met drie gangen vol geluk.  

Ik sluit de volgende keer af met een vergelijking van de Deense en Nederlandse Wadden