Eilander portret van Egbert Zorgdrager, vogelboer in Formerum door Petra Dijkstra
“Alles lift mee met de grutto, als het goed gaat met de grutto, gaat het ook goed met de grond, de insecten, de kruiden, de bloemen”… en gaat het ook goed met Egbert Zorgdrager.
De grutto is een oer-Hollandse weidevogel. Nog wel. Want de natuurwaarden van het agrarisch land staan zwaar onder druk. Waar het boerenbedrijf nog ruimte laat voor natuur, daar gedijt de grutto. Zo is hij de ambassadeur van agrarisch land waar productie en natuur in balans zijn. Nergens in Europa broeden zoveel grutto’s als in Nederland. In 2015 is de grutto uitgekozen door het Nederlandse publiek tot nationale vogel. (Bron: Vogelbescherming)
De grutto is een bezienswaardigheid geworden, weidevogelboer Egbert Zorgdrager uit Formerum (Terschelling) door de jaren heen zelf ook. De vogelgids, verhalenverteller en in 2020 winnaar van de Gouden Grutto. Deze boer met zijn gezicht vol bewijzen van het buitenleven, lijkt in al zijn nuchterheid, te genieten van de positieve aandacht.
De keuken van Egbert en Karina Zorgdrager op een zonnige herfstdag; het wijnglas van gisteravond staat nog op het aanrecht. De aardappels zijn geschild; de bedrijvigheid is volop te proeven. Zittend aan de keukentafel is er ruim zicht op de weiden en de uitnodigende koffiepot. Ze zijn het gewend al die bezoekers, vertelt Karina een geboren Terschellingse; zij draagt zorg voor de bedrijfseconomische kant van het familiebedrijf en net als in vele boerenhuishoudens is de vaat, zo te zien, haar domein.
Liever had Egbert gezien dat zoon Corné werd geïnterviewd. Het is tijd dat Corné en Wietse, nu tijdelijk in Canada, het bedrijf overnemen. Hoe weet Egbert nog niet, het is te vroeg om te rentenieren. “De tijd zal het leren.” Egbert en Karina willen zich stukje bij beetje terugtrekken en de zonen de ruimte geven voor de toekomst. Het gaat bij overname niet alleen om verantwoord boeren. De verantwoordelijkheid voor het bijzondere leven op Terschelling en de verworven landelijke aandacht voor de weidevogel, hoort erbij.
Vanaf kleins af aan, wist Egbert dat hij boer zou worden. “Pa zijn hart lag meer bij de paarden en de ponyverhuur, mijn hart lag bij de koeien.” De jonge Egbert nam al jong verantwoordelijkheid voor het boerenbedrijf. In 1986 stapte hij in het bedrijf en in 1993 nam hij het stokje over. Egbert koos bewust voor het traditionele boeren, weinig vee ten opzichte van het land, net als zijn vader. “Pa maaide pas half juni, half mei gingen de koeien naar buiten en de mest werd in de winter uitgereden, net als nu. Ook kunstmest hoorde er in die tijd nog bij. De beheersvergoeding voor laat maaien was mooi meegenomen.” Tijdens de landbouwopleiding in Sneek en de stagetijd in Overijssel en Canada leerde Egbert over de intensieve veeteelt. “Meer winst, meer koeien, mest op eigen land, allemaal voordelen, maar er ontbrak iets… vogels! In de jaren tachtig was in Friesland al zichtbaar dat vele weidevogels waren gevlogen. Door de natuurlijke habitat, geen vossen, geen marters en minder intensieve veeteelt, bleven de vogels wel naar Terschelling komen.”
Ma Zorgdrager heeft met “hoe ze was als persoon” een grote invloed gehad op de jonge Egbert. “Mijn moeder leek zuinig, maar het was meer dat ze een hekel had aan verspilling, zij was duurzaam voordat het woord was uitgevonden. De wasmachine met bovenlader werd gevuld met regenwater om de zware overalls te weken. Zij begreep de waarde van water. Mijn moeder kwam uit Sneek, de eerste jaren van haar huwelijk waren zwaar, ze zag haar familie bijna niet. In drie jaar tijd, drie kinderen en de boerderij, dat was pittig.” Ma kwam uit een rood protestant nest, door haar is de kinderen Zorgdrager met de paplepel ingegoten om ook aan een ander te denken en te zorgen voor kwaliteit van het leven zelf. Niet vreemd dat Egbert een aantal jaren lid was van de raadcommissie van de PvdA. Op Terschelling is een stem voor het milieu, een stem voor de PvdA. Het fosfaatreductieplan maakte dat Egbert zijn lidmaatschap opzegde. “Wij moesten als biologische boeren terug in aantal vee, als het wetsvoorstel van de VVD was gekomen, á la, maar van de PvdA…? Juist zij hadden de rug recht moeten houden.”
Egbert zet enthousiast een bronzen beeld op tafel: de Gouden Grutto! De prijs van de Vogelbescherming. “Als weidevogelboeren zijn we al vijftien jaar actief in een studieclub, ik heb er veel geleerd en men weet dat ik aardig bevlogen ben, toch komt deze prijs als een verassing. Ik ben er blij mee, de € 5.000 wordt uiteraard goed besteed, een waterpomp voor de plasdras.” Egbert vertelt gepassioneerd over “zijn” vogels. Zo is hij blij met de noordse stern. Deze vogel broedt vaker op dezelfde plek en overwintert in Zuid-Afrika. “Je hebt als boer dus een verantwoordelijkheid voor de mondiale natuur.” Egbert houdt van weidevogels, maar het speerpunt is voor hem de grutto, “alles lift mee met deze vogel”. Hij is als de grutto, onze nationale vogel, met een zachte Midslânse G. Een tikkeltje eigenwijs, die zich alleen kon nestelen omdat hij in de unieke habitat van Terschelling de ruimte kreeg.
Petra Dijkstra, november 2020
Eilander portretten
Van 5 tot 9 oktober 2020 volgden veertien mensen uit heel Nederland in de Folkshegeskoalle Schylgeralân, de volkshogeschool van Terschelling, een schrijfcursus onder de titel Eilander portretten. In enkele dagen werden de cursisten voorbereid op een interview met een bewoner van het eiland die vrijwel zijn of haar hele leven op dit Waddeneiland heeft doorgebracht. Henk Tameling, docent/Stichting Over ’t Wad