De slag om de veerboten’, boek vol lessen voor de toekomst door Remko Alberink

‘Een boeiende reconstructie van een ongelijke strijd. Zo kan het boek ‘De slag om de veerboten’ van auteur Henk Tameling worden omschreven. In het 196 pagina’s tellende verhaal wordt de 10-jarige vete tussen Rederij Doeksen en Eigen Veerdienst Terschelling (EVT) beschreven.  

Ruim vijftig aanwezigen luisteren op 18 november de boekpresentatie van ‘De slag om de veerboten’ in Zeezicht op. Onder hen vrienden en familie van de auteur, hoofdpersonen van de EVT, voormalige en huidige Terschellinger politici en de uitgever. Afwezig, vertegenwoordigers van Rederij Doeksen.

“Jammer, net zoals het jammer was dat ze niet aan het boek wilden meewerken”, stelt Tameling (71), als hij er kort na de presentatie naar gevraagd wordt. “Ik liep al een hele tijd met de gedachten om deze geschiedenis te beschrijven. In eerste instantie had ik de gedachte om dat door de ogen van Jan Willem Doeksen van de rederij en Bernard Haantjes van de EVT te doen. Maar toen eerstgenoemde niet mee wilde werken, heb ik wel wat slapeloze nachten gehad. Ik moest mijn plan aanpassen.”

Het wekte bevreemding bij Tameling, die een document wilde schrijven, en daar uiteindelijk vier jaar over deed. “Ik kreeg wel een korte verklaring van Doeksen, dat ze niet geïnteresseerd waren in het verleden. Dat kwam op mij raar over, aangezien ze in dit jaar vieren dat ze 100 jaar de veerdienst Harlingen-Terschelling uitvoeren en er zelfs een tentoonstelling aan hebben gewijd.”

Boek

Tameling moest dus zijn plan veranderen. “Ik heb toen een andere manier gekozen om dit te beschrijven. Gebaseerd op een aantal hoofdpersonen, met vele gesprekken, documenten, rechtbankstukken en verklaringen van klokkenluiders. Ik wilde absoluut mijn objectiviteit als journalist waarborgen.”

Het resultaat is een boek dat heerlijk wegleest, af en toe een zijweg bewandelt, om weer snel bij de strijd tussen de EVT (met als kopmannen Piet ’olie’ Smit, Haantjes en Erwin Rob) en Doeksen te komen, met het Rijk als lastige gesprekspartner. De EVT heeft in die tijd een ideaalbeeld van de TESO (Texel) voor ogen, een project waarbij ruim 3000 bewoners van Texel mede-aandeelhouder zijn en de opbrengsten van de veerdienst terugvloeien naar het eiland.

Veenbrand

Vragend naar wat de auteur het meest verrast heeft bij het schrijven van zijn boek noemt Tameling twee dingen. “Ten eerste wat er aan die feitelijke tien jaar vooraf ging. De onvrede kwam in 2005 echt niet uit de lucht vallen, er was veel aan vooraf gegaan. Ik vergeleek het zelf met een veenbrand met smeulend vuur, waarbij een groep mensen heeft geprobeerd deze zelf te blussen.”

Daar kwam nog iets bij. “Ten tweede verbaasde ik me over de rol van de overheid, eentje die het niet zo nauw neemt met de eigen regels. Een overheid die A zegt, maar B doet. Dat begon al toen minister Neelie Smit-Kroes in 1989 Rederij Doeksen het monopolie beloofde en verleende, iets dat tot op de dag van vandaag voortduurt.”

In een wereld waarin marktwerking bijkans heilig is verklaard en de overheid er overal naar streeft, denkend aan het gebied van gezondheidszorg, openbaar vervoer, kinderopvang, daar is een stuk vervoer op de Waddenzee in handen van één familiebedrijf. “Je verwacht dat de overheid er voor iedereen is en objectief handelt.”

Wie het boek leest, merkt dat de EVT maximaal is tegengewerkt in haar ambitie om concurrentie op de Waddenzee te bewerkstelligen, in het belang van de eilanders en dat van de aandeelhouders. Rederij Doeksen behartigt haar belangen als familiebedrijf, hun goed recht en zelfs een verplichting naar de werknemers van het bedrijf. De spanningsboog blijft optimaal gehandhaafd, en hoewel Tameling het niet als doel formuleert, zijn er wel degelijk veel lessen uit te leren.

Transparantie 

Waar Tameling het structurele gebrek aan transparantie van de rederij opmerkt, bijvoorbeeld van de cijfers van Doeksen richting de overheid, meent hij dat de EVT de zaken ook anders aan had kunnen pakken. ,,Nu hebben mensen van het eiland met goed geld een flinke som bij elkaar gelegd, bijvoorbeeld om een boot te kopen. Beter was het denk ik geweest om iets meer tijd te nemen en ook eilanders met een kleinere beurs aan het project te verbinden.”

De beschreven periode van tien jaar strijd staat niet op zichzelf, omdat het volgens de auteur hoort bij een tijd waarin de trots van de eilanders op de rederij langzaam verandert in een periode waarin eilanders ook de nadelen van de afhankelijkheid van slechts één rederij onder ogen zien.

In het boek wordt duidelijk wie er aan de EVT hebben meegedaan, hoeveel ze hebben ingelegd en tenslotte ook hoeveel de afkoopsom uiteindelijk bedraagt. Tameling: ,,Wat er niet in staat, is hoeveel iedereen van die afkoopsom uiteindelijk gekregen heeft. Dat is niet te achterhalen.”

Denkfout

Wie denkt dat met het boek van Tameling de discussie voorbij is, begaat een grote denkfout. De tijd dat er tweespalt op het eiland was, mag dan voorbij lijken, deze tijd kan terugkeren. Op Ameland wordt een initiatief van eilanders uitgewerkt om mee te doen aan de concessie-strijd die aanstaande is.

Ambtenaren bereiden immers al de nieuwe concessieverlening reeds voor, eentje voor de periode vanaf 2029. ,,In vergelijking met vroeger kijkt Brussel nu echter veel meer mee”, reageert Tameling, voormalig directeur van de Waddenvereniging.

Hoofdrolspeler Haantjes (EVT) hint bij de boekpresentatie op een nieuw plan om ook op Terschelling een nieuwe poging te wagen, in welke vorm dan ook. Tameling: ,,Ik denk ook niet dat het klaar is, misschien komt er dan ook wel een tweede boek.”

Het boek ‘De slag om de veerboten’ is door Uitgeverij Louise  uitgegeven en verkrijgbaar bij de boekhandel.

Kader

Voor hen die het ontgaan is, de strijd samengevat. In 2005 vat een groepje Terschellingers het idee op om een Eigen Veerdienst Terschelling (EVT) op te tuigen, uit onvrede met prijs, afhankelijkheid en transparantie van Rederij Doeksen. Een jarenlange strijd volgt, met 29 rechtszaken als gevolg. Uiteindelijk wordt in 2014 de EVT voor heel veel geld uitgekocht door het Rijk, Doeksen en Wagenborg.

NOTA BENE

Dit artikel is geschreven voor Terschelling Magazine. De uitgever, Multiplus Media in Drachten, plaatste het artikel niet, volgens de  schrijver van het artikel, uit angst om advertentie-inkomsten van Rederij Doeksen mogelijkerwijs mis te lopen.