Eilander portret van Bernard Haantjes door Nynke-Rixt Jukema

De vloerplanken komen uit Denemarken, de vloerbalken uit Canada maar voor de rest komt de constructie van zijn huis uit zee. 45 jaar geleden bouwde Bernard Haantjes zelf zijn huis op Terschelling naar eigen ontwerp met gejut hout. Maar een echte jutter, zo ziet hij zichzelf niet. ‘Voor ik naar het strand ga, berekenen ik eerst of het wel uit kan.’

De dag na het interview word ik hartelijk ontvangen in zijn huis. Het interview hielden we op zijn verzoek, ergens anders. Zodat hij weg kon gaan wanneer hij wilde. Het interview voelde daardoor voor mij, als onervaren journalist, meer als een politieverhoor. Hij gaf zich niet gemakkelijk prijs. Maar nu ik bij hem thuis ben, voelt hij zich duidelijk meer op zijn gemak. Hij vertelt me meer en laat me een map vol plannen zien waaraan hij met veel passie werkt.

Bernard Haantjes (65) ondernemer, geboren op Terschelling, zoekt graag de grenzen van het onmogelijke op. Dat begon al op jonge leeftijd; hij was negen jaar oud toen hij zich ging bemoeien met de fietshandel van zijn vader. Het kon en moest anders vond hij en daarmee werd de ondernemer in hem geboren. Een paar jaar later, tijdens zijn studie aan de MTS, verdiende hij al meer geld dan zijn leraar.

Zijn vader die de fietshandel begonnen was liet de huurders van zijn fietsen altijd achteraf betalen. Waardoor er volgens Bernard altijd gezeur kwam. De huurders zeiden dan: “Ja meneer Haantjes, we hebben de fiets wel zeven dagen gehuurd, maar van die zeven dagen hadden we drie dagen regen, waardoor we niet konden fietsen. We willen daarom maar vier dagen betalen.” Dat vond de jonge Bernard onbegrijpelijk: ‘Dan hadden die mensen de fiets maar eerder terug moeten brengen zodat hij de fiets weer kon verhuren.’

Toen Bernard 14 was, overleed zijn vader. Daarna was het vooral zijn moeder die hem stimuleerde in het ondernemerschap. Hij moest zijn kansen grijpen, vond ze. ‘Mijn moeder heeft dat mijn hele leven lang in het oor getetterd.’  Want uit pure armoede moest zij op jonge leeftijd aan het werk en heeft ze nooit de kans gehad om te studeren. Nu doet hij hetzelfde bij zijn vijf kinderen, eindeloos stimuleren om te studeren en te groeien in het ondernemerschap.

De keerzijde van het ondernemerschap is, hoe groter je wordt als ondernemer, hoe minder gunfactor je hebt en hoe meer mensen op je letten. Toch heeft Bernard zich altijd vrij gevoeld omdat hij onafhankelijk is. Die onafhankelijkheid calculeert hij met alles in. ‘Je weet altijd dat er iets stuk kan gaan, en het duurt hier veel langer, voordat je een nieuwe hebt of dat er een monteur voor de deur staat. Daar kun je niet op wachten. Daarom heb ik bijvoorbeeld altijd een aantal koffiezetapparaten op voorraad liggen. ‘

Over de veerdienst is Haantjes duidelijk: hoe meer veerdiensten, hoe minder kwetsbaar je op een eiland bent. Of dit dan ook de aanleiding is geweest voor het opzetten van de eigen veerdienst op Terschelling (de EVT) is hij erg stellig: ‘Nee; dat was vooral het avontuur.’ Er werd altijd beweerd dat er naast de bestaande veerdienst Doeksen, niemand anders die dienst mocht aanbieden. Bernard vond dat onbegrijpelijk en wilde met wat medestanders het tegendeel bewijzen. Uiteindelijk is het hen gelukt en mochten ze een blanco cheque invullen op het ministerie, maar moesten ze daarna wel ophoepelen.

‘Ik heb een meelopende rekenmachine.’ Wanneer iemand een verhaal vertelt, denk ik altijd, dat deel klopt en dat deel klopt niet. Bernard is altijd aan het calculeren. Dat hij ondernemer is geworden kon dan ook niet anders. Als kind was hij, zo noemt hij het zelf, stronteigenwijs. Hij doet de dingen op zijn manier en loopt hij ook altijd wel tegen iets aan. Hij hoeft daarbij niet beslist de beste te zijn. Hij is zijn eigen opdrachtgever in het bedenken van bijzondere dingen. Daarbij hoeven die ideeën niet eens allemaal uit zijn eigen ontwerpkoker te komen. Zijn motto is dan ook: beter goed gejat, dan zelf slecht bedacht.

Slapeloze nachten heeft hij niet. Misschien eentje, tijdens zijn scheiding. Dromen doet hij evenmin, ook vroeger niet. Wel dacht hij vroeger veel na over het heelal en of die eindig zou zijn. Zijn conclusie daarover is dat we waarschijnlijk te weinig denkcapaciteit hebben om dat ooit op te lossen. ‘Ik wil me liever bezighouden met zaken waarvan ik weet wat het uiteindelijk opbrengt.’

Al op de MTS begon hij aan de bouw van zijn woonboerderij hier tegen de bosrand in Formerum. Zes jaar deed hij uiteindelijk over de bouw. ‘Toen moest ik eerst elke keer wat sparen voordat ik verder kon’.  Daarbij heeft hij geen compromissen gesloten. De indeling en de zorgvuldige gekozen degelijke materialen zijn na bijna veertig jaar ongewijzigd gebleven. Maar in de map zitten eindeloos veel plannen voor nieuwe huizen. Haantjes en plannen, als eb en vloed horen ze bij elkaar.

Nynke-Rixt Jukema, architect https://nynkerixtjukema.nl

 

Eilander portretten

Van 5 tot 9 oktober 2020 volgden veertien mensen uit heel Nederland in de Folkshegeskoalle Schylgeralân, de volkshogeschool van Terschelling, een schrijfcursus onder de titel Eilander portretten. In enkele dagen werden de cursisten voorbereid op een interview met een bewoner van het eiland die vrijwel zijn of haar hele leven op dit Waddeneiland heeft doorgebracht. Hieronder het resultaat van de interviews in de vorm van een geschreven portret en een column.

Henk Tameling, docent/Stichting Over ’t Wad