Het dagblad Trouw meldde onlangs dat op Texel iets unieks voor Nederland te zien is: een getransplanteerde kwelder.
Wat is een getransplanteerde kwelder? Zestien plaggen kwelder van één bij drie meter zijn vorig jaar verplaatst van de oorspronkelijke plek vlakbij de zeehaven van het onderzoeksinstituut NIOZ, naar een nieuw aangelegd duingebied bij een dijk op Texel.
Waarom transplanteren ze stukken kwelder op Texel? De zeespiegel stijgt, de bodem daalt en het weer zal in de toekomst vaker onstuimig zijn, met grote pieken in neerslag. Het transplanteren is onderdeel van een groter project om de veiligheid op het eiland te vergroten en een antwoord te hebben op de komende zeespiegelstijging. Aan de voet van de 19e -eeuwse Prins Hendrikzanddijk is 200 hectare zand en natuur gerealiseerd. Dit is gedaan omdat de oude zeedijk aan de Waddenkant niet voldoende veilig meer was voor het achterland met een brakke polder waarop volop bollen worden geteeld en andere gewassen groeien.
Waarom hebben ze de dijk niet verhoogd? Om nieuw land te creëren. Verhogen had als nadeel dat er in de polder landbouwgrond moest worden opgeofferd. Kwelders zijn een belangrijk middel om de kust te beschermen. Het kweldergras breekt de golven, dempt de kracht van instromend zeewater, bevordert de rijkdom aan soorten én kwelders houden slib vast. Daardoor kunnen ze meegroeien met een stijgende zeespiegel.
Wat is het resultaat op Texel? Een nieuw stuk land van ruim drie kilometer. Achter een hoge zandplaat ligt tussen dijk en zandplaat een lagune, die dieren en planten moet aantrekken die van brak water houden. De kosten? Meer dan 50 miljoen euro.
Wat gebeurt er op de andere Waddeneilanden? Op Vlieland voldoet de huidige dijk ook niet meer aan de veiligheidsnormen. Rijkswaterstaat kiest er voor om de Waddenzeedijk op Vlieland zeewaarts te versterken. Dit voorkeursalternatief sluit goed aan bij de wens van veel omwonenden, zoals een groene uitstraling en geen verdere verhoging van de dijk. Daarmee is een eerder plan met een golfmuur van de baan.
Zijn er in Nederland vergelijkbare voorbeelden? Op diverse plekken langs de Nederlandse kust zijn werkzaamheden gestart om ons te blijven beschermen tegen het water. Een goed voorbeeld van een andere aanpak is te vinden tussen Petten en Camperduin, vlakbij Schoorl. Hier is de afgelopen jaren de 5 kilometer lange Hondsbossche Zeewering niet verhoogd maar is er voor de kust meer dan 35 miljoen m3 zand opgespoten. Het strand is aanzienlijk verbreed en er zijn lagunes gemaakt. De totale oppervlakte is te vergelijken met 400 voetbalvelden. De historische dijk als zeewering werd dus getransformeerd tot duin en strand. Vandaar dat de naam van de zeewering nu veranderd is in Hondsbossche Duinen. Voor 250 miljoen euro.Zijn er plekken waar ze wel de dijken verhogen? Het meest in het oog springende voorbeeld is de Afsluitdijk van 1932. Op deze iconische dijk wordt over een lengte van 32 kilometer een nieuwe, hogere toplaag aangebracht met 75.000 hypermoderne blokken die elk zo’n 6,5 duizend kilo wegen. Voor vele honderden miljoenen gaan de dijken, de fietspaden en de sluizen op de schop.
Zijn er nog andere vormen van dijkversteviging bekend? In de omgeving van Delfzijl vinden verschillende projecten plaats. In het havengebied van Delfzijl proberen ze met het uitstrooien van zaadjes zeekraal een nieuwe kwelder te laten ontstaan. De dijk bij Delfzijl wordt ongeveer 2 meter hoger. De zeedijk wordt steviger door de dijk 5 tot 15 meter breder te maken. Dit gebeurt door veel grond aan de onderkant van de dijk te storten aan de kant van het land. Dus precies tegenovergesteld aan het project van Hondsbossche Zeewering. In het noorden van Groningen zorgen ze er ook voor dat de nieuwe zeedijk tegen aardbevingen kan. In de dijk komen aardbevingssensoren. Achter de dijk komen extra kleidepots om eventuele aardbevingsschade snel te kunnen herstellen. 123 miljoen euro bedragen ongeveer de kosten.
Wat is eigenlijk de beste oplossing om de veiligheid achter de dijken te vergroten? De gekozen oplossing hangt af van de mogelijkheden die het bestaande landschap biedt. Niet overal is het mogelijk de kust te versterken met nieuw land. Verhogen van een dijk kan betekenen dat er in het landschap erachter landbouwgrond moet worden opgeofferd aan de dijkverzwaring. Het Waddengebied valt onder het strenge Europese natuurbeschermingsregime van Natura 2000, waardoor grote infrastructurele werken niet zijn toegestaan. Alleen onder strikte voorwaarden kunnen projecten zoals op Texel worden uitgevoerd.
Kustversterking met zand kent op zichzelf meerdere voordelen. Het is klimaatbestendig. Het is een heel natuurlijke en duurzame oplossing: zand beweegt mee met het water en met de stijgende zeespiegel. Spoelt de zee zand weg, dan kan dit eenvoudig worden teruggebracht. Ook ontstaan er op deze manier kansen voor recreatie en natuurontwikkeling. Het is een betere kans op herstel en behoud van soorten. Het is bovendien goedkoper dan de realisatie van een versterkte harde zeekering.
