De dynamiek van het Waddengebied heeft twee kanten: we kunnen genieten van het spel van wind en zee, de veranderende patronen op het strand en de duinen en de meanderende beekjes in de kwelders. Mens en dier ervaren ook al eeuwenlang de verwoestende kracht van overstromingen, springtij en verstuivingen. De zee geeft, de zee neemt. Elk Waddeneiland kent wel dorpen en nederzettingen die de kracht van de natuur niet hebben doorstaan en van de aardbodem zijn verdwenen in hoge en kolkende golven richting bodem van de zee. Deel 3 van een serie over verdronken dorpen en nederzettingen op Ameland.
Ameland kent van west naar oost vier dorpen: Hollum, Ballum, Nes en Buren. Ooit waren het er zeven. De veerdiensten van Wagenborgen naar Ameland dragen de namen van twee ervan: Sier en Oerd.
MS Waddenzee vervoerde tussen 1921 en 1969 passagiers en voertuigen van Holwerd naar Nes v.v.
Veerdienst M.S. Sier van Wagenborg, vanaf 1994
Sier
Op de uiterste punt van westen van het eiland, achter Hollum dus, heeft ter hoogte van de Badweg het havendorp Sier gelegen. Naar verluidt bezat het dorp op het hoogtepunt van zijn bestaan rond 1500 een vissershaven met om en nabij twintig schepen. Het dorp kwam steeds meer door de oprukkende duinen onder gestoven en ging rond 1730 uiteindelijk kopje onder in de zee. Uit verhalen van vroeger is bekend geworden dat de inwoners van het dorpje Sier, dat hoofdzakelijk uit vissers bestond, destijds met hoge hoeden op naar de kerk in Hollum kwamen. Klaarblijkelijk een bijzonderheid in die tijd.
Op de bovenstaande recente luchtfoto staat met een rode lijn de laagwaterlijn aangegeven, zoals die nog liep op de schetskaart uit 1665. We zien tevens dat sinds die tijd hier een fikse duinafslag heeft plaatsgevonden en er veel land in zee verdween, waaronder ook het dorpje Sier. Op de plaats van de rode stip stonden, volgens de schetskaart uit 1665 en de kaart van Pieter de la Rive uit 1731, hier nog de laatste 2 huizen van Sier, die later door brand zijn verwoest.
Restanten van dit dorp kwamen na de Tweede Wereldoorlog aan het licht toen het Amelander Gat meer opschoof tegen de kust van Ameland. In 1950 kwamen 208 drinkputten van het voormalige vissersdorp Sier aan de oppervlakte. Tussen 1950 en 1990 zijn nog veel restanten van Sier gevonden, die in het Cultureel-historisch museum Sorgdrager te bezichtigen zijn. De naam van Sier staat niet alleen op de veerboot, het pad tussen Hollum en het strand draagt ook de naam van dit verdronken dorp.
Oerd
In het oosten heeft bij in het huidige natuurgebied Het Oerd een dorpje met dezelfde naam gelegen. Een paar honderd jaar geleden vond men bij de restanten van het voormalige dorp een gedenkpenning uit 1584. Oerd is waarschijnlijk omstreeks dezelfde tijd door dezelfde natuurelementen als storm en extreem hoog vloed verdwenen als Sier. De bewoners van Oerd zijn verhuisd naar het nabijgelegen Buren.
De naam van Oerd leeft ook voort in wat bekend staat als de Amelander sage over Rixt van Oerd. Deze vrouw bond een lamp om de nek van haar koe en joeg het dier de duinen over. Schippers zetten koers naar het verraderlijke licht en de schepen sloegen op het zand te pletter zodat Rixt de volgende dag kon gaan jutten. In Buren staat een standbeeld van wat nu de strandheks wordt genoemd.
Swartwoude
Naast Oerd en Sier moet er ooit nog een zevende dorp op Ameland geweest zijn aan de noordkust: Swartwoude. Er is echter niets bekend over dit verdwenen dorp. De naam van het derde verdwenen dorp van Ameland leeft nog voort in de naam van het landbouw- en standjuttersmuseum in Buren met dezelfde naam.
De Blieke en Koudenburg
Tenslotte waren er ooit aan de westkant bij Hollum nog twee buurtschappen: De Blieke en Koudenburg. In bepaalde documenten over rechten met betrekking tot het weiden van vee in de kwelders en duinen uit de 14e eeuw komen deze twee namen voor. Het enige dat we weten is De Blieke ooit bestond uit een paar boerderijen vlakbij de vuurtoren.
De naam De Blieke komen we zes eeuwen later op verschillende manieren tegen. Er is nog een overgebleven boerderij met de naam van het voormalig buurtschap waar Jan Nobel en zijn vrouw na de oorlog begonnen met het verhuren van ruimtes aan toeristen. Het boerenbedrijf verdween en Leo en Antje Nobel legden zich uitsluitend toe op recreatief verhuur. In 2007 is de boerderij volledig op nieuw opgebouwd. In de Blieke bevinden nu zich twee vierpersoons appartementen. Op het vakantiepark Boomhiemke/Roompot is in Hollum een deel van het park vernoemd naar dit verdwenen buurtschap. Tenslotte leeft de naam van De Blieke nog voort in een straatnaam in Hollum.
Op Ameland is een wandeling van 16 kilometer uitgezet langs de verdwenen dorpen door de organisatie Geografisch wandelen.
