De Wadden prikkelen onze fantasie met zijn eilanden, onbewoonde eilanden, zandplaten en verdronken eilanden. Wij kunnen vast allemaal nog wel even meezingen met Op een onbewoond eiland/Zijn alle dagen fijn/Op een onbewoond eiland/Daar zou ik willen zijn van Kinderen voor Kinderen uit 1981. Waar hebben we het eigenlijk over? Wat is een zandplaat en waar liggen ze?

Voor de kust en in zee liggen op de bodem ophopingen van zand, slib, kiezel en stenen die we zandbanken of zandplaten noemen.  Zij kunnen voor de scheepvaart de nodige gevaren opleveren. In het Waddengebied gebeurt het regelmatig dat onervaren èn ervaren wadvaarders met hun zeiljacht vastlopen op een onverwachte verheffing van de bodem. Ook beroepsvaarders worden verrast en lopen aan de grond zoals begin dit jaar de Koegelwieck, de snelle veerdienst van Doeksen richting Terschelling.

Een zandplaat wordt een eiland genoemd als minimaal 160 hectare bij gemiddeld water niet wordt overspoeld. Zo is de Engelsmanplaat een zandplaat omdat bij hoog water de gele plaat onderloopt met water. In het Nederlandse Waddengebied kennen we

• acht zandplaten: Balgzand, De Bollen, Richel, Griend, Engelsmanplaat, Het Rif, Simonszand en Zuiderduintjes;
• drie onbewoonde eilanden: de Razende Bol, Rottumerplaat en Rottumeroog en
• vijf bewoonde Waddeneilanden.

Verdronken eilanden komen later aan bod. In de volgorde van de TVTAS komen we de volgende zandplaten tegen.

Balgzand en De Bollen

Rond Texel zijn twee zandplaten te vinden: Balgzand en De Bollen. De eerste is een 6000 hectare groot natuurgebied tussen Den Helder en Wieringen in de kop van Noord-Holland. De Bollen is een zandplaat ten zuidoosten van  Texel  boven Balgzand op grondgebied van de gemeente Hollands Kroon. Zeehonden komen er graag voor de rust.

Richel

Ten oosten van Vlieland ligt de Richel, die bij de gemeente Vlieland hoort. De Richel is van belang als broedgebied en als rustgebied van grijze zeehonden. Deze zandplaat is het hele jaar gesloten voor publiek. De zandplaat Griend vormt een uitwisselingssysteem met Richel. Bij erg hoog hoogwater vliegen vogels van Griend naar Richel. Griend is ongeschikt om te verblijven, want de vegetatie is erg hoog. Hier kunnen roofvogels zich mogelijk verschuilen. Ze gaan dan liever naar de Richel, waar ze meer uitzicht hebben.

De Richel wordt van april en september bevolkt door wadwachters, vrijwilligers die voorlichting geven over de omgeving en het belang ervan voor de vogels en hoe je ervan kunt genieten. Ook wordt allerlei onderzoek gedaan naar de vogels en zeehonden die er voorkomen. Hiervoor is elk jaar vanaf juni een boot als waddenhut beschikbaar waarin zowel vogelwachters als onderzoekers overnachten.

 Griend

Vanuit Harlingen naar Vlieland of Terschelling ligt aan stuurboordzijde Griend, vroeger een bewoond eiland, nu een onbewoonde zandplaat die niet voor mensen toegankelijk is. Een waar vogeleiland, een broedkolonie voor grote stern, noordse stern en visdief. Griend werd eeuwenlang bewoond door monniken. Het oorspronkelijke eiland is anders ontstaan dan andere eilanden: eerst was het een onderdeel van een kweldergebied en nadat dit was weggespoeld bleef een restant over van klei. Door het aanlanden van zand ontstond er een duinenrij en bleef Griend permanent droog. In de 17^e eeuw woonden er een paar boerenfamilies met 25 koeien en 300 schapen. In de 18^e eeuw was er nog één huis over dat honderd jaar later ook verdween. Anno nu wordt Griend geen eiland meer genoemd maar een zandplaat die bij de gemeente Terschelling hoort.

Engelsmanplaat

Tussen Ameland en Schiermonnikoog ligt Engelsmanplaat op ongeveer vijf kilometer afstand van de Friese kust. Er gaat een verhaal rond dat ooit een Engelsman een huisje op de plaat bouwde met de bedoeling er permanent te gaan wonen. Het plan mislukte hopeloos. Volgens Wikipedia is de benaming ‘Engelsmanplaat’ waarschijnlijk ontstaan door de stranding van een schip van de Schiermonnikoogse schelpenvisser Feye Willems Engelsman in 1708.

Een deel van het jaar zorgen vrijwilligers vanuit een post, de Kalkman geheten, voor vogeltellingen en toezicht. De Engelsmanplaat is een drukbezochte plek voor wadlopers en wadvaarders. In 2015 waren er zo’n 5000 bezoekers die vooral vanuit het Friese dorpje Wierum daar naar toe lopen met gidsen. De plaat wordt ook gebruikt als trouwlocatie van de gemeente Dongeradeel.

Het Rif

Deze zandplaat ligt ten noorden van de Engelsmanplaat. Het maakt deel uit van het systeem van de Engelsmanplaat en wordt ervan gescheiden door het Smeriggat, een geul die in 2012 aan het dichtslibben was, waardoor het Rif waarschijnlijk zou vastgroeien aan de Engelsmanplaat.

Simonszand

Tussen Schiermonnikoog en Rottumerplaat ligt Simonszand dat bij de gemeente Het Hogeland hoort. Het is ongeveer anderhalve kilometer lang en een paar honderd meter breed.

Zuiderduintjes

Deze kleine zandplaat wordt ook aangeduid met Zuiderduin en ligt onder Rottumeroog, op de grens tussen Nederland en Duitsland. Het is een restant van Rottumeroog en wordt goed bezocht door zeehonden, aalscholvers, lepelaars en kleine zilverreigers.

Als je zelf naar een zandplaat toe wilt gaan, dan kan dat alleen naar de Engelsmanplaat. De overige zijn enkel en alleen voor de zeehond, grote stern , visdief, Noordse stern, eidereend, bergeend, scholekster, tureluur, kokmeeuw, stormmeeuw, kleine mantelmeeuw, zilvermeeuw, grote mantelmeeuw , zwartkopmeeuw en velduil.

Leestips: Tuig van de Richel (blog) en Wat zijn onbewoonde eilanden?