Wie zijn de iconen van het Wad: de oprichter van de Waddenvereniging, Jan Wolkers, Jan van Vlieland, Hessel van Terschelling, Sytze Schut van Schiermonnikoog of Lenie’t Hart? Wie bepaalt eigenlijk of iemand een icoon is? Aflevering 1 van een vervolgserie over de iconen van het Wad.
Onlangs werd een met ducttape beplakte banaan verkocht voor $120.000. Iconisch noemden de media het. Tijdens de boze boerendemonstraties verscheen een artikel over oud-landbouwcommissaris Sicco Mansholt als een icoon van de intensieve landbouw.
Een snelle blik op het woordenboek levert drie betekenissen van icoon op: aanduiding van een representatief symbool, een logo of pictogram. Ook wordt icoon gebruikt voor de naam van een boegbeeld met een bepaalde overtuiging, een persoon met veel invloed. Van oorsprong is een icoon een religieus kunstwerk op een houtenpaneel geschilderd met een afbeelding van Christus, de Moeder Gods of een heilige.
Fragment van de Moeder Gods Vladimirskaja, Byzantijnse icoon (12e eeuw). Deze icoon is een van de meest vereerde iconen in Rusland.
Iconen van het Wad
Voor wat of wie zou u kiezen als de iconen van het Wad: Jan Wolkers, Jan van Vlieland, Hessel van Terschelling, Kardinaal de Jong van Ameland, Sytze Schut van Schiermonnikoog? Of Lenie’t Hart, koningin van de zeehonden of de oprichter van de Waddenvereniging?
Een objectieve meetlat bij de selectie van de iconen van het Wad is niet voorhanden. Zo’n keuze ligt natuurlijk voor iedereen verschillend. Wat voor de ene persoon een indrukwekkend zwaargewicht is, blijkt voor de andere een marginaal type. Wat maakt iemand of iets tot een boegbeeld, tot een toonaangevende figuur met veel invloed en impact?
Populair
Een icoon is populair. Zo las ik over Wikipedia: Met meer dan 12,5 miljoen artikelen in 271 talen groeide Wikipedia de afgelopen tien jaar uit tot een van de populairste internetsites ter wereld. Daarmee is de online-encyclopedie onbetwist een icoon.
Invloed
Een icoon is een voorbeeldfiguur, hij of zij inspireert mensen, een icoon heeft invloed. Johan Cruyff en Coen Moulijn zijn de clubiconen van twee elkaar beconcurrerende voetbalclubs, Coco Chanel staat te boek als de mode-icoon van de twintigste eeuw. Mies Bouman is vooral voor oudere mensen de icoon van de 20ste -eeuwse televisie, vergelijkbaar met Picasso als icoon van de kunst van de vorige eeuw.
Levend
Het lijkt erop dat sommige mensen al voor hun overlijden een icoon zijn: Hans Wiegel is het VVD-icoon, Messi het icoon van FC Barcelona en Greta Thunberg, 16 jaar, al wereldwijd iconisch door haar klimaatstakingen.
De iconen van het Wad moeten dus betekenisvol, populair en invloedrijk zijn. Mijn zoektocht naar iconen van het Wad begint met de ereburger van Texel, kunstenaar Jan Wolkers. Hij verbleef jarenlang op Texel waar hij veel over schreef en menig kunstwerk ontstond. In 1971 verbleef Wolkers een week op het onbewoonde Rottumerplaat met verhalen, een dagboek, foto’s en radiofragmenten als resultaat.
De relatie van Wolkers met Texel begon in 1969 en eindigde bij zijn overlijden in 2007. Wolkers leerde Texel als kind kennen dankzij de plaatjes in de albums van Verkade: “Ze lieten zien hoe het toen moet zijn geweest op Texel. Zoals de ingang van Den Burg, met die landelijkheid. Ik stelde me Texel voor als het paradijs. Met een vriendje ben ik eens met de fiets op weg gegaan. Maar we waren net buiten Oegstgeest toen de koeken op waren. Toen zijn we maar teruggegaan.” Wolkers genoot op Texel van het licht: “Dat is heel speciaal, net of het zilverachtig is. Dat zal wel iets te maken hebben met de vochtige atmosfeer. De kleuren van de zee veranderen telkens door dat licht, ze zijn geen minuut hetzelfde.” Het licht en de ruimtelijkheid van Texel brachten Wolkers met volle kracht terug naar zijn eerste liefdes: beeldhouwen en schilderen.
De liefde van Wolkers voor het Wad is terug te vinden in Groeten van Rottumerplaat (1971), het Waddenboek (2007) en Alleen op het eiland (2006). De roman Gifsla (1983) speelt zich af op één van de Waddeneilanden (mogelijk Texel). Op Texel zelf zijn kunstwerken van Wolkers te bewonderen. Op de dijk van de Prins Hendrik Polder stond vanaf 1998 het glaskunstwerk Tot hiertoe en niet verder. De sculptuur bestond uit drie glasplaten die het land, de dijk en de golven op de dijk uitbeeldden. Het werk werd onherstelbaar vernield in maart 2002. Er ligt sindsdien een plaquette ter nagedachtenis op de dijk. Bij Den Burg, in een vijver aan de Elemert, staat het door Wolkers gemaakte Jac. P. Thijsse-monument.
