2 januari 2019: 30 containers zijn op de Noordzee overboord geslagen van een containerschip met 19.000 containers aan boord. De vloedlijnen van Vlieland en Terschelling liggen vol met speelgoed, tv’s,  gevaarlijke stoffen, lampen en automateriaal. De vervuiling in de zee en aan het strand is niet te overzien.
Dertien jaar geleden, 9 februari 2006: tienduizenden schoenen en speelgoedartikelen spoelen als een tsunami aan op Terschelling. Ik publiceerde erover in de bundel Over ‘t wad. Drieëntwintig belevenissen. (2016, uitgave van Flevomedia)
Gretig graaien naar gratis genot
Lopend langs het strand beleef ik  mijn leven veel intenser dan ergens anders op deze aardkloot. Liefst de wind in de rug, de zon op het gelaat, van west naar oost dus. Het geluid van de golven en de meeuwen vormen de  matineuze muzikale omlijsting van wat moderne marketeers een totaalbeleving noemen. Lopend langs de  veranderlijke lijnen van het strand denk ik aan de blijvende herinneringen van de vakantieliefdes van weleer, aan mijn spelende kinderen op het strand en aan veel van wat mij zoal bezighoudt te land, ter zee en in de lucht. Ik denk aan de uren, dagen en weken in de vakantie dat niets hoefde op een paar vierkante kilometers unieke leefruimte. Geen verplichtingen, geen wekkers, geen deadlines, geen resultaatverantwoordelijkheden. Gewoon niks. Totdat. Tenzij. Toen.
Tien jaar geleden was ik in februari voor mijn werk op Terschelling. Buiten het seizoen, dus echt lekker rustig. Ik had een afspraak met twee vriendelijke journalisten. Gewoon bijpraten over werk en leven. Op het eerste gezicht een normale dag. Totdat plotseling de onrust als een donderslag bij heldere hemel toesloeg. Verschillende telefoontjes gingen tegelijk, in de straat  werden auto’s onrustig en gehaast gestart. Mijn gesprekspartners raadpleegden in enkele minuten professioneel alle beschikbare nieuwsbronnen. Je hoefde geen Willem Barentsz of  Columbus te zijn om te ontdekken dat er iets heel bijzonders was gebeurd. De dorpen liepen leeg en de wegen vol. Alles wat kon bewegen, bewoog zich in Landrovers, in aannemersbusjes, op motoren en met andere vehikels naar het strand. Je voelde de spanning op het eiland, iedereen verliet huis en haard, het werk werd massaal neergelegd. Er trok een collectieve waas voor ieders oog. De adrenaline klotste over de plinten, de testosteronproductie sloeg op hol. Op het strand was een megamagneet die alles en iedereen onverbiddelijk naar de hotspots aan zee trok.
De geruchten verspreidden zich met de snelheid van de nieuwste glasvezelkabels. Waren het weer bananen, inktpatronen, overhemden, aluminium koffertjes, frisbees, computers timmerhout, sigaretten, speelgoed, borrelnootjes, sterke drank of cranberries zoals ruim 170 jaar geleden? Hoe groot was de mogelijke juttersbuit? Na een kwartier bereikten we met tientallen andere 4×4 jeeps in colonne het strand. We zagen van west naar oost een kilometers lang lint van schoenen, schoenen en nog eens schoenen langs de vloedlijnen van het strand. Je waande je in een maanlandschap van schoenen. De inhoud van tientallen bij storm overboord gevallen containers had zich keurig  gelijkmatig verspreid langs de vloedlijn. Met aanhangwagens, bestelauto’s en  andere  rubberen viervoeters die vracht konden vervoeren, waren honderden eilanders en bewoners de schoenen in razend tempo aan het verzamelen tussen paal 10 en 18, van Midsland aan Zee tot zeker Oosterend, voor zover ik kon zien.
Met grote gretigheid, bloedfanatisme en hebberigheid werd het aangespoelde schoeisel van Chinese snit en idem kwaliteit veroverd. Van arbeider en arts, van bakker en burgemeester tot zwembad juf en zeekapitein, iedereen was besmet met het grote verzamelvirus. Geen rangen, geen standen, geen gezeik, iedereen rijk. Voordat ik het zelf doorhad, stond ik ook gretig te graaien in de zandbak van bergen schoenen op zoek naar bij elkaar passende artikelen om zoveel mogelijk paren te verzamelen.
Alles gebeurde met een opwindende snelheid en wel hierom. De stelregel van Wat je vindt mag je houden, gaat voor strandjutters niet op. Officieel moeten ze alles wat ze vinden naar de strandvonder brengen. Meestal vervult de burgemeester van het eiland die functie. Hij bepaalt wat er met de buit moet gebeuren. Geen mens die er echter aan denkt de gratis geschenken uit de zee, terug te geven en het  netjes volgens de voorschriften te melden. In 1993 spoelde op Vlieland complete zeecontainers met sigaretten aan. Denk maar niet dat de rokertjes keurig en beleefd naar het eilander gemeentehuis in de Dorpsstraat werden gebracht. We zijn wel goed, maar niet gek. Trouwens, als ik goed keek, meende ik de burgemeester zelf ook al te ontwaren tussen de collega-jutters.
Mijn werkafspraken kon ik die dekselse dag wel vergeten. Niemand thuis, op school of op kantoor. Iedereen was op het strand gretig graaien naar gratis genot. Ik verliet een beetje heimelijk het eiland met een twintig tal paar schoenen. Op de boot begon ik me al af te vragen wat ik met mijn bijzondere souvenirs eigenlijk moest doen. Mooie sportschoenen had ik thuis in diverse uitvoeringen, met Amerikaanse namen, Made in China. Jarenlang lag mijn enige juttersbezit bij ons eenzaam en verlaten in de schuur. Niemand had belangstelling voor het inferieure sportspul uit China. Met enige schaamte heb ik ze voor hergebruik ingeleverd bij de plaatselijke kringloopwinkel.
Ik loop langs de  veranderlijke lijnen van het strand en denk terug aan die dag in februari tien jaar geleden. Ik wist niet dat ik ook zo hebberig kon zijn, zo gretig graaiend naar gratis genot. Ik  mijmer over karaktereigenschappen die eigenlijk het daglicht niet kunnen verdragen, te land, ter zee en in de lucht. De maartse zon is me vriendelijk gestemd. Buiten het seizoen, dus echt lekker rustig. Geen verplichtingen, gewoon niks. Totdat. Tenzij.
Over ‘t wad is te koop in Harlingen bij Doeksen, de boekhandels op Vlieland en Terschelling  en online bij  www.flevomedia.nl/boekenwinkel