Uit: Hoofdstuk 3, DE SLAG OM DE VEERBOTEN door Henk Tameling. November 2023

De geulen vullen zich met miljoenen en miljoenen liters zout water. De golven verplaatsen miljarden kubieke meters zandkorrels en slib op de bodem. Twee keer per dag is het laag-, twee per dag hoogwater. De geulen vertakken zich, het water dendert door naar de slenken, prielen en kreken. Het spookt en het dondert bij een krachtige wind, metershoge golven, sterke stromen, kolkend water. Alles deint en beweegt op een oppervlakte van 8000 vierkante kilometer zee. De wind voert de bouwstenen aan voor latere duinen. Duinen die bij stormvloed en springtij sneller verdwijnen dan ze ontstaan. Alles verschuift, verplaatst zich, loopt, wandelt, schuifelt en strompelt. 10.000 jaar geleden begint ons verhaal in een onmetelijke ruimte voor planten, vissen en andere dieren. We noemen dit natuur.

Het regime van het getij is onverbiddelijk net zoals de opkomende en ondergaande zon. Vanuit het zuiden trekt het getij langs de Noordzee verder naar het noorden. Van twee kanten worden de eilanden voorzien van vers zeewater dat verder doorstroomt naar Ameland, Schiermonnikoog, Rottumeroog, Langeoog, Spiekeroog, Sylt tot en met het Deense Fanø bij Esbjerg. Overal komen de wadden, de drooggevallen zandplaten, onder water te staan en lijken ze twee keer per dag onzichtbaar en verdwenen. Water, van west naar oost, overal water. Een aantal uren later staan de zandplaten maximaal twee meter boven het zeeniveau weer droog en kunnen wieren en zeegras aan de oppervlakte komen. Ganzen en eenden vullen er hun magen mee. Het gras houdt het slib vast. Trekvogels uit het noorden vinden er hun voedsel voordat ze duizenden kilometers aan één ruk door naar de wadplaten, de wetlands van Afrika vliegen. Zeehonden rusten er uit en brengen er hun jongen ter wereld. Vissen gedijen in prielen en kreken. Steltlopers vinden er hun voedsel.

Eilanden, stranden, zandplaten en wadvlakten vormen samen het grootste getijdenlandschap ter wereld waarin alles met alles verbonden is. De elementen – vuur, water, licht en aarde – zijn schakels in een natuurlijk keten met de zon, de maan, de sterren, de wolken, het land en de zee. Geen dag is hetzelfde, elk jaar veranderen de duinen, dieptes en de stromingen van de zee, de geulen, de prielen en de kreken.

Zodra het mogelijk is, en dat is zo’n 1200 jaar geleden het geval, waagt de homo sapiens uit Groningen en Friesland te voet een gok over de lage delen van de zee. Gedreven door honger, geleid door geloof in God, wagen boeren, lekenbroeders en monniken de overtocht over hogere gelegen zandplaten van zuid naar noord, naar Griend en naar De Schelling. Het Latijn kent er een naam voor: ‘vadem’ en de Nederlandse taal herbergt ‘wad’ als een van haar vroegste woorden: doorwaadbare plaats.

De mens strijdt en vecht met de natuur om een plaats te veroveren in dynamiek van lucht en zee, van water en zand. Leven en overleven in het land dat grotendeels bestaat uit kwelders en veenmoerassen. De mens bouwt een terp in Friesland, een wierde in Groningen, een warf in Duitsland en overal dijken langs de kust om zich te beschermen tegen de oerkracht van water en wind. De terpen en wierden verliezen geleidelijk hun functie als het land veilig omringd is door dijken van Harlingen tot aan Delfzijl.

Met de eerste dijken wordt het natte land een zilte polder met vette klei. De kwelders langs de kust komen steeds minder vaak onder water te staan. Zekerheid bestaat niet. Nergens. Stormvloeden zorgen voor overstromingen, verdrinkingen en rampen. Dorpen, buurten, gemeenschappen en complete eilanden verdrinken. Het eiland Bosch, eigendom van het klooster van Aduard, verdwijnt bij de Allerheiligenvloed van 1570 bijna geheel in zee. Na de Kerstvloed van 1717 is het eiland oostelijk van Schiermonnikoog helemaal van de kaart verdwenen. Het dorp West-Vlieland ondergaat hetzelfde lot, net als negen gehuchten op Terschelling zoals Allum en Hierum.

De kracht van de zee beukt op de kust en de hogere zandplaten die langzamerhand bewoond en bebouwd gaan worden met kerken in West, Hoorn, Stryp, Midsland en Formerum. De kloosters blijven op de vaste wal. (…)

Lees het hele verhaal verder, vanaf 18.11. 23 te verkrijgen